Stomverbaasd was ik. Ik had de rol aangenomen van een aandachtig luisterende toeschouwer en volgde de uiteenzetting van een vrouw die al een aantal jaren beleidsmedewerker was in een vrouwenorganisatie. “Het einde van de man,” heette de uiteenzetting, geïnspireerd op de noodkreten van mannen van allerlei slag die zich in de hoek geduwd voelen door al die geëmancipeerde vrouwen. Het was ergens halverwege die uiteenzetting dat de spreekster vertelde dat ze eigenlijk pas bij de voorbereidingen van deze lezing tot de conclusie was gekomen dat het feminisme de man in haar discours “vergeten” was. Steeds had deze spreekster, vanuit haar organisatie, en met haar waarschijnlijk vele anderen, de klemtoon gelegd op de vrouw alleen: de vrouw moest de mogelijkheid krijgen te kiezen, het moest een en-en-verhaal worden: vrouwen moesten voet aan de grond krijgen in het maatschappelijk leven (de bedrijfswereld, de politiek,…) en tegelijkertijd in staat zijn die terreinveroveringen te combineren met een gezin. Dat dit in feite onmogelijk is als niet tegelijkertijd de mannen geëmancipeerd worden, was de vrouwenbeweging blijkbaar ontgaan. Net dat verbaasde mij. Omdat dat mij de evidentie zelve leek.
Laat mij een poging doen dat te verduidelijken. Doorgaans spreekt men over het feminisme alsof het over een homogene beweging zou gaan met als doel de emancipatie van de vrouw. In werkelijkheid klopt dit niet en valt het feminisme uiteen in verschillende stromingen die op allerlei vlakken sterk van elkaar verschillen. De meeste mensen associëren feminisme waarschijnlijk met datgene wat hierboven beschreven werd: het bekomen van gelijke rechten en kansen binnen het bestaande maatschappelijk economische bestel. Dit is echter maar één mogelijk uitgangspunt. Binnen bijvoorbeeld het ecofeminisme wordt niet enkel de positie van de vrouw, maar ook de bestaande maatschappelijke orde in vraag gesteld. Het doel van een ecofeminist(e) is bijgevolg niet zoveel mogelijk vrouwen op belangrijke postjes binnen het huidige systeem krijgen, maar dat systeem zelf omver werpen.
De kritiek die deze vorm van feminisme op het huidige maatschappelijk economische bestel formuleert, is dat dit in wezen een patriarchaal systeem is. Het is een systeem dat vertrekt vanuit dualiteit en die dualiteit verbindt met een waardensysteem, waarbij de typisch mannelijke waarden hoger gewaardeerd worden dan de typisch vrouwelijke. Rationaliteit wordt hoger gewaardeerd dan emotionaliteit, competitie wordt sterker aangemoedigd dan samenwerking, betaalde arbeid heeft beduidend meer aanzien dan onbetaalde arbeid. Het is een systeem dat bijgevolg gepaard gaat met allerlei vormen van onderdrukking: van kolonialisme tot de overheersing van de natuur die heeft geleid tot de huidige ecologische crisis.
Wanneer ons systeem gebaseerd blijft op het aanscherpen van de concurrentie (het idee dat we elkaars “tegenmensen” in plaats van “medemensen” zijn), onderdrukking en de onderwaardering van onbetaalde arbeid en zogenaamde vrouwelijke waarden, kan de vrouwenbeweging pogingen blijven ondernemen om het en-en-verhaal mogelijk te maken, maar zijn die gedoemd te falen. Waar het om gaat is dat we voorbij het dualisme moeten gaan denken en op zoek gaan naar het beste van twee werelden. Geen pogingen ondernemen om vrouwen zoveel mogelijk binnen het mannelijke plaatje te doen passen, maar een herwaardering van de vrouwelijke waarden. Niet met als doel de plaats van de huidige dominante waarden in te nemen, maar een zoektocht naar het evenwicht, naar werkelijke gelijkwaardigheid. Er is nog een lange weg te gaan voor we dat punt bereikt hebben. Gelukkig zijn er binnen de vrouwenbeweging ook organisaties die precies daaraan werken. Omdat ook mannen recht hebben op een en-en-verhaal. Niet omdat mannen dan ook een keer de mogelijkheid zouden krijgen in een interview de vraag “hoe doe je dat nu eigenlijk, een carrière combineren met een gezin?” te beantwoorden, maar gewoon omdat ook dat en-en-verhaal de evidentie zelve zou moeten zijn.
leenverheyen 